مقام نبوت و رسالت برتر و بالاتر است یا مقام امامت؟

پاسخ اجمالی
آیه دیگری از قرآن در اثبات امامت اهل بیت علیهم السلام و ویژگی های آنان، آیه 124 سوره مبارکه بقره است که از آن تعبیر به آیه امامت می کنند. این آیه در شأن حضرت ابراهیم علی نبینا و آله و علیه السلام است. قرآن کریم می فرماید:
« و إِذِ ابْتَلى‏ إِبْراهيمَ رَبُّهُ بِكَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتي‏ قالَ لا يَنالُ عَهْدِي الظَّالِمينَ »
«به خاطر بیاور آن زمان که پروردگار ابراهیم او را به کلماتی آزمود و حضرت ابراهیم علی نبینا و آله و علیه السلام از همه امتحانات سربلند بیرون آمد و پیروزمندانه همه ی آن امتحانات را به پایان برد. سپس خدا به ابراهیم فرمود: من تو را پیشوای مردم قرار می‌دهم. حضرت ابراهیم علی نبینا و آله و علیه السلام فرمود: خدایا فرزندان من هم در مقام امامت قرار می دهی؟ خداوند پاسخ داد: عهد امامت به افراد ظالم نخواهد رسید.»
آیه امامت به نکات زیر اشاره دارد:
1. مقام امامت بالاتر از مقام رسالت و نبوت است.
2. امامت به شورا تعیین نمی‌شود بلکه امامت یک منصب الهی است.
3. امامتی که خدا معین فرموده، در استجابت دعای حضرت ابراهیم علی نبینا و آله و علیه السلام در نسل حضرت اسماعیل یعنی در بنی هاشم و در فرزندان حضرت عبدالمطلب علیه السلام از امیرالمومنین علیه السلام تا حضرت بقیه الله ارواحنا له الفداء می باشد.
4. شرط امامت، عصمت و نداشتن گناه و ظلم به ویژه شرک و بت پرستی در پرونده اعمال است.
در ادامه به طور مفصل هر یک از این نکات را تشریح می کنیم.
پاسخ تفصیلی
این آیه از آیات مهم امامت قرآن است و بسیاری از مطالبی که اختلاف بین جامعه شیعه و جامعه اهل سنت است، این آیه می تواند حل کند.
نکته اول: خداوند حضرت ابراهیم علی نبینا و آله و علیه السلام را به امتحاناتی آزمود. این آزمایشات در روایات اهل بیت علیهم السلام، امتحان به ایمان به دوازده امام علیهم السلام معنا شده است و حضرت ابراهیم علی نبینا و آله و علیه السلام همه ائمه را تا حضرت بقیه الله عجل الله تعالی فرجه الشریف پذیرفت.
البته بسیاری از مفسرین آزمایشات حضرت ابراهیم علی نبینا و آله و علیه السلام را آزمایش با آتش بابلیان و به ویژه آزمایش به ذبح حضرت اسماعیل علی نبینا و آله و علیه السلام دانسته اند. قرآن در مورد آزمایش حضرت ابراهیم علی نبینا و آله و علیه السلام در ذبح اسماعیل فرزندش و این که حضرت ابراهیم علی نبینا و آله و علیه السلام این وظیفه الهی را در کمال اخلاص انجام داد، می فرماید:
« إنَّ هَذَا لهَوَ الْبَلَؤُاْ الْمُبِين »1
«این آزمایش و ابتلای حضرت ابراهیم علی نبینا و آله و علیه السلام بود.»1
قرآن در آیه 124 سوره بقره می فرماید: خدا ابراهیم را به آزمایش هایی آزمود. خواه آزمودن به اعتقاد به دوازده امام علیهم السلام یا آتش بابلیان یا رها کردن همسر و فرزند در بیابان مکه باشد یا ذبح کردن فرزندش، حضرت ابراهیم علی نبینا و آله و علیه السلام در همه آن آزمون ها موفق و سربلند بیرون آمد و در نتیجه خدا فرمود: قالَ إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً.
عبارت قالَ إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً بیانگر این مساله است که:
مقام امامت از مقام نبوت و رسالت برتر و بالاتر است، چون حضرت ابراهیم علی نبینا و آله و علیه السلام عبد خداوند بود، بعد از آن به مقام نبوت رسید، از مقام نبوت بالاتر رفت و به مقام رسالت رسید، از مقام رسالت ترفیع مقام پیدا کرد و به مقام خُلّت رسید و خلیل الله نامیده شد. در اواخر عمر که حضرت ابراهیم علی نبینا و آله و علیه السلام بعد از این که آزمایش ذبح فرزند را به نیکی انجام داد و از آن آزمایش موفق بیرون آمد، خداوند مقام امامت را در پایان حیات بعد از مقام عبودیت، مقام نبوت، مقام رسالت و مقام خُلّت به وی اعطا کرد.
لذا مقام امامت بالاتر از مقام نبوت و رسالت است. این از نتایج بسیار مهمی است که ما از این آیه قرآن می توانیم استخراج کنیم.
بنابراین دوازده امام علیهم السلام نه فقط مقامشان از همه ملائکه برتر و بالاتر است بلکه مقامشان از همه انبیا و از همه رسل که در مقام امامت نباشند، بالاتر است به جز پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم.
روایاتی خاص داریم که مقام امیرالمومنین حضرت علی علیه السلام که افضل 12 امام علیهم السلام هستند، از مقام پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم پایین‌تر است، بنابراین مقام اهل بیت علیهم السلام از همه انبیا برتر و بالاتر است به جز پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم.
زمانی که حضرت مریم سلام الله علیها می خواهند حضرت عیسی علی نبینا و آله و علیه السلام را به دنیا بیاورند، حضرت مریم سلام الله علیها را به بیرون بیت‌الله هدایت می کنند و می گویند اینجا عبادتگاه است و محل به دنیا آوردن فرزند نیست، اما زمانی که فاطمه بنت اسد سلام الله علیها می خواستند حضرت علی علیه السلام را به دنیا بیاورند، دیوار کعبه شکاف بر می دارد و ایشان را به داخل خانه کعبه راهنمایی می کنند و امیرالمومنین ولید بیت الله و ولید الکعبه هستند.
هم چنین زمانی که حضرت عیسی علی نبینا و آله و علیه السلام به هنگام ظهور حضرت مهدی علیه السلام از آسمان به زمین می آیند، در نماز صبح به حضرت مهدی علیه السلام اقتدا می کنند.
بخاری به سند خود از ابی هریره نقل می کند که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:
« كَيْفَ انْتُمْ اذا نَزَلَ ابْنُ مَرْيَمَ فيكُمْ وَ امامُكُمْ مِنْكُمْ »2
«چگونه‌اید زمانی که فرزند مریم فرود آمده در حالی که امام شما از میان شما امت اسلامی است؟»2
شارحین بخاری و مسلم در آثار خودشان نوشته اند که امامُكُمْ مِنْكُمْ یعنی المهدی علیه السلام.
اقتدای حضرت عیسی علی نبینا و آله و علیه السلام به حضرت مهدی علیه السلام نشانگر این مسأله است که مقام امام مهدی علیه السلام از حضرت عیسی علی نبینا و آله و علیه السلام که پیامبر اولوالعزم است، برتر و بالاتر است. متاسفانه جامعه اهل سنت خلفای پیغمبر اکرم را اصلاً حجت الهی نمی دانند، چه رسد به این که مقام آن ها را از مقام ملائکه بالاتر بدانند.

نکته دوم: خداوند می فرماید: إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً یعنی ای ابراهیم من تو را به امامت این مردم منصوب کردم.
همان طوری که خدا قبلا در مورد حضرت آدم علی نبینا و آله و علیه السلام فرموده بود:
 « و إِذْ قالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي جاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَليفَةً »3
«و چون پروردگار تو به فرشتگان گفت: من در زمين جانشينى خواهم گماشت»3
و در مورد حضرت داوود علی نبینا و آله و علیه السلام فرموده بود:
 « يا داوُدُ إِنَّا جَعَلْناكَ خَليفَةً فِي الْأَرْض»4
« (و او را گفتیم که) ای داوود، ما تو را در روی زمین مقام خلافت دادیم.»4
و در مورد طالوت می فرماید:
 « إنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ‏ لَكُمْ طالُوتَ مَلِكاً »5
«در حقيقت، خداوند، طالوت را بر شما به پادشاهى گماشته است.»5

پس خلافت و پادشاهی و امامت به جعل خدا و به نصب خدا و به بعث خداست و به شورای مردم واقع نمی شود، این مسأله به بیعت مردم تحقق پیدا نمی‌کند. خلافت و امامت یک منصب الهی است که خدا باید آن را معین و مشخص کند نه اینکه بعد از پیغمبر مردم دور هم جمع شوند و در سقیفه بخواهند امام تعیین می کنند.
قرآن می فرماید : « وَ أَمْرُهُمْ شُورى‏ بَيْنَهُمْ »6. مسلمان ها در کارهای خودشان باید با هم مشورت کنند، اما امامت و خلافت امرالله است. اهل سنت تصور می‌کنند در سقیفه حق دارند دور هم بنشینند و برای پیغمبر تعیین خلیفه بکنند. در حالی که خداوند خلافت و امامت را معین می کند و انسان ها در این زمینه حقی ندارند. اگر هم در این جهت دخالت بکنند، نمی توانند روی فرمان خدا از خودشان اختیار و انتخابی داشته باشند و انتخاب روی فرمان الهی به هیچ وجه اعتباری نخواهد داشت.

نکته سوم: وقتی خدای متعال به حضرت ابراهیم علی نبینا و آله و علیه السلام مقام امامت را اعطا کرد، ایشان مانند هر پدری که از سعادت فرزندانش خوشنود می شود، از خدای متعال سوال کرد: وَ مِن ذُریَّتی؟ آیا برخی از فرزندان من هم به مقام امامت خواهند رسید؟ این مِن در زبان عربی «مِن تبعیضیه» گفته می شود.
این عبارت نشان می دهد که سلسله امامت و خلافت پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله تا روز قیامت در فرزندان حضرت ابراهیم و حضرت اسماعیل علیهما السلام است، زیرا خدا این دعای حضرت ابراهیم علی نبینا و آله و علیه السلام را مستجاب کرد.
اگر توضیح بیشتر این مطلب را بخواهید یا باید به روایات ذیل این آیه شریفه مراجعه فرمایید یا باید به تورات سفر پیدایش فصل هفدهم مراجعه کنید. در سفر پیدایش آمده است که خداوند می فرماید: «من دعای تو را در مورد حضرت اسماعیل شنیدم و 12 رِبّی یعنی امام ربّانی یعنی پیشوا از فرزندان ایشان متولد خواهد شد.»7 بنابراین دوازده امام و خلیفه پیغمبر به خاطر آن دعای مستجاب شده حضرت ابراهیم علی نبینا و آله و علیه السلام در نسل ایشان قرار گرفتند.
قرآن در سوره مبارکه زخرف آیه 28 در داستان حضرت ابراهیم علی نبینا و آله و علیه السلام می‌فرماید:
« و جَعَلَهَا كلَمَةَ بَاقِيَةً فىِ عَقِبِهِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ »
«این هدایت را خداوند یک کلمه باقیه در نسل حضرت ابراهیم علی نبینا و آله و علیه السلام تا قیامت قرار خواهد داد.»
بنابراین مصادیق امامت را در خلفای سه گانه، بنی امیه و بنی عباس جستجو نکنید، در پادشاهان و رؤسای جمهور جوامع اسلامی جستجو نکنید.
در همه صحاح سته(شش مجموعه بزرگ از کتب حدیثی معتبر در نظر اهل سنت) حدیثی به این مضمون آمده است:
جَابِر بْنَ سَمُرَةَ قَالَ سَمِعْتُ النَّبِی(ص)، یقُولُ: «یکونُ اِثْنی عَشَرَ اَمیراً فَقالَ کلِمَهً لَمْ اَسْمَعْها، فَقالَ اَبی اِنَّهُ قالَ کلُّهُم مِنْ قُرَیشٍ.»8
جابر بن سمره می‌گوید: از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که فرمود: «دوازده امیر خواهد بود. آن گاه سخنی گفت که من آن را نشنیدم. پدرم گفت پیامبر فرمود: همه آنان از قریش اند.»8
این 12 امام همه از قریش هستند، همه از فرزندان حضرت اسماعیل علی نبینا و آله و علیه السلام می باشند یعنی امیرالمومنین حضرت علی علیه السلام تا حضرت بقیه الله ارواحنا له الفداء.

نکته چهارم: بعد از این که حضرت ابراهیم علی نبینا و آله و علیه السلام از خدا تقاضا کرد که بعضی از فرزندان من به مقام امامت برسند، خداوند پذیرفت اما این پذیرش را مشروط به نکته‌ای کرد.
« لا يَنالُ عَهْدِي الظَّالِمينَ »
«عهد امامت و پیشوایی از جانب من به ظالمان نمی رسد.»
خداوند در جای دیگر می فرماید:
« و مَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَه ‏»9
«ظالم کسی است که معصیت کند و از حدود الهی تجاوز کند.»9
خداوند می فرماید عهد امامت به ظالم یعنی کسی که از حدود الهی تجاوز کند، نمی رسد. پس شرط قطعی برای امامت عصمت است. بنابراین کسی که در پرونده اعمالش گناه به ویژه گناه بت پرستی باشد، نمی تواند صاحب این مقام باشد. خلفایی که بعد از پیامبر آمدند، همه در پرونده‌شان بت پرستی بوده است. کسی که در پرونده اعمالش بت پرستی باشد، به مقام امامت نمی رسد. شرک، ظلم عظیم است.

دعوت به مطالعه پرسش و پاسخ مباهله به چه معناست و چگونه در تاریخ اتفاق افتاده است؟

منابع
1) سوره مبارکه صافات، آیه 106
2) صحیح بخاری، جلد 4، صفحه 205
3) سوره مبارکه بقره، آیه 30
4) سوره مبارکه ص، آیه 26
5) سوره مبارکه بقره، آیه 247
6) سوره مبارکه شوری، آیه 38
7) تورات، سفر پیدایش، فصل 17، آیه 20
8) بخاری، صحیح البخاری، 1315ق، ج8، ص127، کتب الأحکام، باب الاستخلاف، ح 7223
9) سوره مبارکه طلاق، آیه 1