نَفْس پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله کیست؟

پاسخ اجمالی
آیه 61 سوره مبارکه آل عمران مشهور به آیه مباهله
« فمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَ أَبْنَاءَكمُ‏ وَ نِسَاءَنَا وَ نِسَاءَكُمْ وَ أَنفُسَنَا وَ أَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتهَلْ فَنَجْعَل لَّعْنَتَ اللَّهِ عَلىَ الْكَذِبِينَ »
تحریف و کتمان بزرگان اهل سنت در ماجرای مباهله، از نیاوردن نام حضرت علی علیه السلام و حضرت زهرا سلام الله علیها گرفته تا آوردن نام عایشه و حفصه بر خلاف تاریخ و به دروغ، به ‌دلیل دلالت روشن آیه مباهله بر افضلیت این بزرگواران (پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، حضرت زهرا سلام الله علیها، حضرت علی علیه السلام و حسنین علیهم السلام) است. با این همه، برخی از بزرگان اهل سنت از جمله فخرالدین رازی، ابوعلی ایان آندلسی و ابن تیمیه شبهاتی را مطرح کردند:
• منظور از أَنفُسَنَا خود پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم هستند و نه امیرالمومنین علی علیه السلام!1
• احدی مساوی با رسول خدا نیست لذا أَنفُسَنَا در این جا به معنای خویشان، خانواده و کسانی که در مقام نفس فرد هستند، می باشد!2
در ادامه به طور مفصل به پاسخ به هر یک از این شبهات می پردازیم.
پیش از ادامه مطالعه پیشنهاد می شود به پرسش و پاسخ مباهله به چه معناست و چگونه در تاریخ اتفاق افتاده است؟ مراجعه کنید
پاسخ تفصیلی
1. فخرالدین رازی و ابوعلی ایان آندلسی می گویند که منظور از أَنفُسَنَا خود پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم هستند و نه امیرالمومنین علی علیه السلام و این مطلب را به پیروی از این دو مفسر، بسیاری دیگر از دانشمندان اهل سنت در آثار خودشان بیان کرده‌اند.1
در پاسخ می گوییم:
عبارت آیه، لفظ نَدْعُ دارد، یعنی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم دعوت کننده هستند و أَنفُسَنَا دعوت شونده و معنا ندارد کسی خودش را دعوت کند. پس نَفْس در اینجا در معنای حقیقی به کار نرفته و در معنای مجازی به معنای کسی است که در رتبه خود و همچون من و مساوی با من در جمیع کمالات است. بنابراین نَفْس پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، امیرالمومنین علی علیه السلام است.

2. ابن تیمیه در کتاب خود با اعتراف به صحت نزول این آیه در شأن اهل بیت علیهم السلام و اختصاص آن به اصحاب کساء مناقشه می کند و می گوید: احدی مساوی با رسول خدا نیست لذا أَنفُسَنَا را در این جا به معنای خویشان، خانواده و کسانی که در مقام نفس فرد هستند، تلقی می کند.2
در پاسخ می گوییم:
 نَفْس به معنای خانواده نیست، زیرا قرآن می فرماید:
« يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْليكُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ ... »3
« اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، خودتان و كسانتان را از آتشى كه سوخت آن، مردم و سنگ هاست حفظ كنيد...»3
یعنی خودتان را و خانواده تان را از آتش جهنم دور کنید. اگر انفس به معنی خانواده و دوستان است، پس چرا قرآن بعد از کلمه انفس کلمه اهل را هم آورده است.
یا در سوره زمر می فرماید:
« قُلْ إِنَّ الْخَاسِرِينَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَ أَهْلِيهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ »4
نیز عدم دعوت پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم از بقیه خویشان و همسران دلیل بر آن است که اهل بیت علیهم السلام بر همه خویشان و منسوبین پیغمبر افضلیت دارند.

بنابراین منظور از أَنفُسَنَا در آیه مباهله، امیرالمومنین حضرت« بگو: بی تردید زیانکاران [واقعی] کسانی هستند که روز قیامت سرمایه وجودشان و کسانشان را به تباهی داده باشند.»4
جناب ابن تیمیه اگر در این آیه نَفْس به معنی خانواده است، پس چرا خداوند بعد از أَنْفُسَهُمْ، تعبیر أَهْلِيهِمْ را هم آورده است.
نیز عدم دعوت پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم از بقیه خویشان و همسران دلیل بر آن است که اهل بیت علیهم السلام بر همه خویشان و منسوبین پیغمبر افضلیت دارند.
بنابراین منظور از أَنفُسَنَا در آیه مباهله، امیرالمومنین حضرت علی علیه السلام است.

دعوت به مطالعه پرسش و پاسخ مصداق اهل بیت در آیه تطهیر چه کسانی هستند؟

منابع
1) التفسير الكبير، فخرالدین رازی، مساله چهارم، جلد 8، صفحه 248
2) منهاج السنة النبوية، ابن تیمیه، جلد 5، صفحه 45
3) سوره مبارکه تحریم، آیه 6
4) سوره مبارکه زمر، آیه 15