آیا عالم نیازمند حجت الهی است؟

پاسخ اجمالی
شیعیان و برخی از بزرگان معتزله ی اهل سنت و برخی از مشایخ طریقت و صوفیه اهل سنت معتقد به این هستند که زمین از حجت الهی خالی نمی ماند، اول کسی که روی زمین آمده حجت خداست و آخر کسی که از روی زمین به نفخ صور حضرت اسرافیل خواهد رفت، آن هم حجت خداست. بر اساس این اعتقاد، اگر دو نفر روی زمین باشند حتماً یکی از آن ها حجت خداست و زمین بدون حجت خدا باقی نمی ماند. امام صادق علیه السلام می فرمایند:
« لوْ بَقِيَتِ الْأَرْضُ‏ بِغَيْرِ إِمَامٍ‏ لَسَاخَت‏ »1 
«اگر زمين بدون امام باقی مى ماند، به يقين در هم فرو مى ريخت.»1
پاسخ تفصیلی
وجود حجت خدا عامل بقای زمین و معیشت مردم بر روی کره خاکی است زیرا آفرینش برای بندگی خداست و اگر حجت خدا روی زمین نباشد آن کسی که مردم را به سوی بندگی خدا دعوت کند، نخواهد بود و در آن صورت چون هدف آفرینش محقق نخواهد شد، دلیلی برای ادامه حیات بر روی زمین نخواهد بود.
لذا شیعه اعتقادات دارد که زمین از حجت خدا خالی باقی نمی ماند و خوشبختانه از بزرگان اهل سنت دو گروه هم با شیعه همراه هستند، یکی معتزله مکتب بغداد و بسیاری از مشایخ صوفیه که جزء مناقب نویسان اهل سنت هستند.
ما این اعتقاد را مزید بر آن برهان عقلی، از طریق آیات قرآن نیز به اثبات می رسانیم، در عین این که روایات فراوانی هم دال بر این مساله وجود دارد:

آیه اول: آیه 7 سوره رعد
قرآن در این آیه می فرماید: 
« إنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِكُلِّ قَوْمٍ هادٍ »
« ای پیغمبر تو ترساننده و انذار کننده هستی و برای هر امتی هدایت گری وجود دارد. »
در تفسیر در المنثور از محدث بزرگ اهل سنت، جلال الدین سیوطی که مهم ترین تفسیر روایی اهل سنت است، در ذیل این آیه از ابن عباس روایتی نقل کرده است که:
« لما نزلت‏ إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِكُلِّ قَوْمٍ هادٍ وضع رسول الله صلى الله عليه و سلم يده على صدره فقال أنا المنذر و أومأ بيده إلى منكب علي رضى الله عنه فقال أنت الهادي يا على بك يهتدى المهتدون من بعدي‏ »2
«وقتی که این آیه نازل شد، پیغمبر دستشان را روی سینه خودشان قرار دادند و فرمودند: انذار کننده در این آیه منم. سپس پیغمبر با دست مبارکشان به شانه امیرالمومنین علیه السلام زده و فرمودند: انت الهادی یا علی. مصداق هادی در این زمان تو هستی و آن کسانی که اهل هدایت هستند پس از من هدایت را از تو دریافت می کنند.»2
این تعبیر در روایات اهل سنت به صورت‌های گوناگون هم آمده است.

آیه دوم: آیه 119 سوره توبه
قرآن در این آیه می فرماید: 
« يأ َايهُّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ اللَّهَ وَ كُونُواْ مَعَ الصَّادِقِين »
«ای افراد مومن با تقوا باشید، معصیت نکنید، خلاف حکم خدا انجام ندهید و با افراد صادق و راستگویان همراهی و معیت داشته باشید.»
این آیه نشانگر این است که همواره یکی از صادقین در روی زمین وجود دارد که افراد مومن ملزم به همراهی و پیروی از آن راستگویان هستند.
کلمه صادق مصداقی جز معصوم ندارد. صادق کسی است که ظاهرش با باطنش یکسان باشد. غیر از اینکه سخن غیر راست بر زبانش جاری نمی شود، فکرش با عملش یکی است. در روایات ذیل این آیه در تفسیر ثعلبی از بزرگان مفسرین اهل سنت و همچنین در کتاب حافظ گنجی شافعی از بزرگان محدثین اهل سنت از ابن عباس روایتی آمده است که: کونوا مع الصادقین یعنی با علی بن ابی طالب و یاران ایشان باشید.

آیه سوم: آیه 24 سوره فاطر
قرآن در این آیه می فرماید: 
« و إِن مِّنْ أُمَّةٍ إِلَّا خَلَا فِيهَا نَذِيرٌ »
«هیچ امتی نیست مگر اینکه در آن امت ترساننده الهی بوده است.»
انذار کننده گاه با نام نبی ، گاه با نام رسول و گاه با نام وصی و ولی است و لذا زمین از حجت الهی با هر کدام از این عنوان ها و القاب که باشد خالی نمی ماند.
به همین جهت در تفاسیر در ذیل این آیه آمده است: برای هر زمانی امامی وجود دارد و زمین از آن امام خالی نخواهد ماند. ائمه هدی علیهم السلام انذار کننده های خدا و نمایندگان رسول اکرم برای امم بعد از پیغمبر الی یوم القیامه هستند.
به همین جهت امیرالمومنین علیه السلام در گفت و گو با کمیل بن زیاد نخعی می فرمایند:
« اللّهُمَّ بَلى، لا تَخْلو الأرضُ مِنْ قائِمٍ للّه ِ بِحُجَجِهِ ، إمّا ظاهِرا مَشْهُورا ، أو خائفا مَغْمورا لئلاّ تَبْطُلَ حُجَجُ اللّه ِ و بَيِّناتُهُ…»3
زمین از کسی که به حجت الهی به پا خیزد و برهان و بینّه الهی را در زمین انتشار دهد خالی نمی ماند خواه آن حجت الهی آشکار و شناخته شده باشد و خواه ترسان و پنهان باشد. وجود آن حجت از آن جهت ضروری است که دین خدا و بینات الهی در زمین باطل نشود یعنی آن حجت نگهدارنده دین و کتاب خدا و انتشار دهنده هدایت الهی در روی زمین است.
این عبارت از نهج البلاغه مورد قبول بزرگان اهل سنت هم هست و افرادی هم چون ابن ابی الحدید معتزلی از بزرگان اهل سنت که بر نهج‌البلاغه شرح نوشتند، این عبارت را قبول دارند. این عبارت بیانگر لزوم وجود حجت در جمیع زمان ها بر روی زمین است.
پس به این ترتیب ما سه آیه از قرآن و یک روایت از امیرالمومنین علیه السلام بر لزوم وجود حجّت بیان کردیم که این حجّت ها گاه با عنوان نبی و رسول و گاه با عنوان وصی و ولی و امام در روی زمین هستند و این نشانگر وجود امیرالمومنین و اولاد معصوم آن حضرت تا حضرت مهدی علیهم السلام بعد از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله تا قیام قیامت خواهد بود.

منابع
1. الكافي (ط – دارالحديث)، جلد ‏1، صفحه 437
2. الدر المنثور فى تفسير المأثور، جلد 4، صفحه 45
3. بحار الانوار، جلد ۲۳، صفحه 46، حدیث 91 ؛ نهج البلاغه، حکمت 147

دعوت به مطالعه پرسش و پاسخ [آیا آیه ولایت دلیلی بر اثبات ولایت و امامت امیرالمومنین علی علیه السلام است؟]