آیا آیه تطهیر درباره همسران پیامبر است؟
پاسخ اجمالی
آیه 33 سوره مبارکه احزاب مشهور به آیه تطهیر
« إنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكمُ تَطْهِيرًا »
اهل سنت درباره آیه تطهیر شبهه وارد می کنند که این آیه درباره اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام نیست بلکه درباره همسران سیزده گانه پیامبر همچون عایشه، حفصه، میمونه و دیگر همسران پیامبر صلی الله علیه و آله می باشد؛ زیرا این آیه درون آیات نساء النبی قرار گرفته است.
در ادامه خواهیم گفت که آیه تطهیر نه تنها در سیاق آیات نساء النبی نیست بلکه از نظر مفهوم هم ارتباطی با آیات نساء النبی ندارد.
قبل از ادامه مطالعه پیشنهاد می شود به پرسش و پاسخ مصداق اهل بیت در آیه تطهیر چه کسانی هستند؟ مراجعه کنید
پاسخ تفصیلی
فخرالدین رازی، متکلم و مفسر بزرگ اهل سنّت در تفسیر کبیر چنین بیان می کند که اهل بیت در این آیه همسران رسول خدا هستند، یعنی کسانی هم چون عایشه، حفصه، میمونه، حضرت خدیجه سلام الله علیها، ام سلمه و بقیه همسران سیزده گانه پیغمبر؛ چون آیه 33 سوره احزاب درون آیات نساء النبی قرار گرفته است.1
آیات 28 تا آیه 34 سوره مبارکه احزاب در مورد ازواج پیغمبر است:
« يا أَيهُّا النَّبىِ قُل لّأِزْوَاجِكَ إِن كُنتُنَّ تُرِدْنَ الْحَيَوةَ الدُّنْيَا وَ زِينَتَهَا فَتَعَالَينْ أُمَتِّعْكُنَّ وَ أُسَرِّحْكُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا »2
« و إِن كُنتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الدَّارَ الاَخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِنَتِ مِنكُنَّ أَجْرًا عَظِيمًا »3
« يا نِسَاءَ النَّبىِ مَن يَأْتِ مِنكُنَّ بِفَحِشَةٍ مُّبَيِّنَةٍ يُضَعَفْ لَهَا الْعَذَابُ ضِعْفَينْ وَ كاَنَ ذَالِكَ عَلىَ اللَّهِ يَسِيرًا »4
« و مَن يَقْنُتْ مِنكُنَّ لِلَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تَعْمَلْ صَلِحًا نُّؤْتِهَا أَجْرَهَا مَرَّتَينْ وَ أَعْتَدْنَا لهَا رِزْقًا كَرِيمًا »5
« يا نِسَاءَ النَّبىِ لَسْتنُ كَأَحَدٍ مِّنَ النِّسَاءِ إِنِ اتَّقَيْتنُ فَلَا تخَضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِى فىِ قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلًا مَّعْرُوفًا »6
« و قَرْنَ فىِ بُيُوتِكُنَّ وَ لَا تَبرَّجْنَ تَبرَّجَ الْجَهِلِيَّةِ الْأُولىَ وَ أَقِمْنَ الصَّلَوةَ وَ ءَاتِينَ الزَّكَوةَ وَ أَطِعْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكمُ تَطْهِيرًا »7
« و اذْكُرْنَ مَا يُتْلىَ فىِ بُيُوتِكُنَّ مِنْ ءَايَتِ اللَّهِ وَ الحْکمةِ إِنَّ اللَّهَ كاَنَ لَطِيفًا خَبِيرًا »8
ای پیامبر به همسرانت بگو اگر دنبال دنیا و زر و زیور آن هستید، از پیغمبر صلی الله علیه و آله فاصله بگیرید، از همسری پیغمبر جدا بشوید. اگر همسر پیغمبرید، همسری پیغمبر با دنیا طلبی سازگاری ندارد. اگر شما همسران پیامبر اهل انجام معاصی و کارهای ناروای آشکار باشید، خداوند دو برابر دیگران شما را مجازات تان می کند؛ چون هم گناه کردید و هم گناه شما باعث بدنامی پیغمبر صلی الله علیه و آله است، چون منسوب به پیغمبر و همسر پیغمبرید. هر کدام از شما که مطیع فرمان خدا و پیغمبر صلی الله علیه و آله و نیکوکار باشد، ما به عبادات و نیکوکاری او هم ثواب مضاعف خواهیم داد. ای زنان پیغمبر شما مثل بقیه بانوان جامعه نیستید، باید باتقوا باشید و موقع صحبت کردن نازک صحبت نکنید تا کسی که در قلبش بیماری هوا و هوس است، به شما رغبت پیدا نکند، بلکه متین و موقر صحبت کنید و در منزل تان قرار بگیرید و بی جهت و بیهوده از منزل بیرون نروید و همچون زنان دوران جاهلیت آرایش کرده و آراسته از منزل بیرون نروید و نماز را به پا دارید و زکات بپردازید و از خدا و پیغمبر اطاعت کنید.
بعد در ادامه آیه آمده: إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكمُ تَطْهِيرًا.
باز در ادامه درباره زنان پیامبر آمده است: شما در خانه خودتان که قرار دارید، آیات و حکمتی که در منزل شما بر پیغمبر صلی الله علیه و آله نازل شده را به خاطر بیاورید.
پس این آیات خطاب به همسران پیغمبر در وظایف آنان و در تذکراتی که آنان اشتباهاتی را مرتکب نشوند، گناه نکنند، باتقوا باشند و... می باشد.
فخرالدین رازی می گوید: چون این آیه تطهیر در سیاق آیات نساء النبی آمده است، اهل بیت مصداقی جز ازواج پیغمبر ندارد.
پاسخ
1. این آیه در سیاق آن آیات نیست. چون در آیه تطهیر تمام ضمائر به کار رفته، ضمیر مذکر است. در حالی که در آیات نساء النبی تمامی ضمائر فاعلی و مفعولی مؤنث هستند. پس معلوم است این آیه ارتباطی با آیات قبل و بعد ندارد و در مقام تدوین زید بن ثابت این آیه را در این آیات قرار داده است.
2. در آیات قبلی تذکراتی به همسران پیامبر است که این اشتباهات را انجام ندهید، مَن يَأْتِ مِنكُنَّ بِفَحِشَةٍ مُّبَيِّنَةٍ يُضَعَفْ لَهَا الْعَذَابُ ضِعْفَينْ اگر تخطی کنید خداوند دو برابر شما را عذاب می کند. این ها همه تذکراتی در مقام تقوا، اطاعت و عدم ارتکاب معصیت است. در حالی که در آیه تطهیر صحبت از عصمت است؛ بنابراین از نظر مفهوم هم آیه تطهیر ارتباطی با آیات نساء النبی ندارد.
دعوت به مطالعه پرسش و پاسخ در آیه تطهیر اراده خداوند از نوع تشریعی است یا تکوینی؟
منابع
1) التفسیر الکبیر، فخرالدین رازی، جلد 25، صفحه 168، ط: دار احیا التراث العربی
2) سوره مبارکه احزاب، آیه 28
3) سوره مبارکه احزاب، آیه 29
4) سوره مبارکه احزاب، آیه 30
5) سوره مبارکه احزاب، آیه 31
6) سوره مبارکه احزاب، آیه 32
7) سوره مبارکه احزاب، آیه 33
8) سوره مبارکه احزاب، آیه 34
