آیا به راستی اجداد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم موحد بودند؟!

---

پاسخ اجمالی
در آیات قرآن و برخی روایات اسلامی، شواهدی بر موحّد بودن اجداد پیامبر صلی الله علیه و آله می توان یافت از جمله:
دلیل اول: استدلال به آیه 218 و 219 سوره شعراء
دلیل دوم: دعای حضرت عبدالمطلب علیه السلام هنگام هجوم ابرهه
دلیل سوم: سخن شخص پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در مورد پدرانشان
دلیل چهارم: سخن امیرالمومنین علیه السلام در مورد پیامبران
دلیل پنجم: خطاب به اباعبدالله امام حسین علیه السلام در زیارت اربعین

پاسخ تفصیلی
اجداد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، حضرت ابراهیم و حضرت اسماعیل علیهم السلام بنیان گذاران مکه بودند. برخی از نیاکان ایشان مانند عبدمناف، هاشم و عبدالمطلب مناصب مهمی چون سقایت (آب دادن به حاجیان) و رفادت (پذیرایی از حاجیان) و برخی نیز همانند عدنان، الیاس و قصی بن کلاب (جد چهارم پیامبر) افزون بر ریاست مکه، تولیت و پرده داری کعبه را نیز بر عهده داشتند. بزرگی و سروری بر مکه از ویژگی های اجداد رسول خدا شمرده شده اند. آنان همگی موحد بودند و مبتنی بر شریعت حنفیت و یکتاپرستی زندگی می کردند.
دلایل مختلفی در روایات و منابع شیعه و سنی بر مطلب فوق صحه می گذارند که به چند مورد در ذیل به تفصیل می پردازیم:

دلیل اول: استدلال به آیه 218 و 219 سوره شعراء
خداوند متعال در سوره شعراء آیات 218 و 219 این گونه می فرماید:
«الَّذِي يَرَاكَ حِينَ تَقُومُ، وَتَقَلُّبَكَ فِي السَّاجِدِينَ»
« هم او که تو را هنگامی که (برای عبادت) می ایستی می بیند، و گردش و حرکت تو را در میان سجده کنندگان (مشاهده می کند).»
معنای آیات بالا آن است که خداوند متعال روح پیامبر خدا صلی الله علیه و آله را از سجده کننده ای به سجده کننده ای دیگر منتقل می کند. طبق این معنا آیات فوق دلالت دارد بر اینکه جمیع آباء پیامبر باایمان و خداپرست بوده اند.1 
در ذیل این آیه روایاتی در منابع اسلامی نقل شده است.

دلیل دوم: دعای حضرت عبدالمطلب علیه السلام هنگام هجوم ابرهه
از جمله ادله ایمان حضرت عبدالمطلب (جد بزرگوار پیامبر اسلام) کلام و دعای او هنگام هجوم ابرهه حبشی به مکه برای خراب نمودن کعبه است؛ زیرا در این هنگام حضرت عبدالمطلب علیه السلام به بت ها پناه نبرد، بلکه برای حمایت کعبه بر خداوند متعال توکل نمود.2

دلیل سوم: سخن شخص پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در مورد پدرانشان
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:
« خداوند چون خواست مرا خلق کند، مرا نطفه ای سفید و پاک آفرید. آنگاه آن را در صلب پدرم آدم علیه السلام قرار داد و پیوسته آن نطفه را از صلب پاکی به رحم پاکی تا نوح و ابراهیم علیه السلام منتقل نمود، و این چنین بود که تا به عبدالمطلب رسید. پس مرا بدی های جاهلیت اصابت نکرده است.» 3

دلیل چهارم: سخن امیرالمومنین علیه السلام در مورد پیامبران
امام علی علیه السلام فرمودند:
« پیامبران را در بهترین جایگاه به ودیعت گذارد و در بهترین مکان ها استقرارشان داد. از صلب کریمانه پدران به رحم پاک مادران منتقل فرمود که هرگاه یکى از آنان درگذشت دیگرى براى پیشبرد دین خدا بپا خواست تا آنکه کرامت اعزام نبوت از طرف خداى سبحان به حضرت محمّد صلی الله علیه و آله رسید. نهاد اصلى وجود او را از بهترین معدن استخراج کرد و نهال وجود او را در اصیل ترین و عزیزترین سرزمین ها کاشت و آبیارى کرد. او را از همان درختى که دیگر پیامبران و امینان خود را از آن آفرید، به وجود آورد، که عترت او بهترین عترت ها و خاندانش بهترین خاندان ها و درخت وجودش بهترین درختان است. در حرم امن الهى رویید و در آغوش خانواده کریمى بزرگ شد. شاخه هاى بلند آن سر به آسمان کشید که دست کسى به میوه آن نمی رسد.» 4

دلیل پنجم: خطاب به اباعبدالله امام حسین علیه السلام در زیارت اربعین
در فرازی از زیارت اربعین خطاب به امام حسین علیه السلام می خوانیم:
«...وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ وَفَیْتَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ جَاهَدْتَ فِی سَبِیلِهِ حَتَّى أَتَاکَ الْیَقِینُ‏ فَلَعَنَ اللَّهُ مَنْ قَتَلَکَ وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ ظَلَمَکَ وَ لَعَنَ اللَّهُ أُمَّةً سَمِعَتْ بِذَلِکَ فَرَضِیَتْ بِهِ‏ اللَّهُمَّ إِنِّی أُشْهِدُکَ أَنِّی وَلِیٌّ لِمَنْ وَالاَهُ وَ عَدُوٌّ لِمَنْ عَادَاهُ‏ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَشْهَدُ أَنَّکَ کُنْتَ نُوراً فِی الْأَصْلاَبِ الشَّامِخَةِ وَ الْأَرْحَامِ الْمُطَهَّرَةِ (الطَّاهِرَةِ) لَمْ تُنَجِّسْکَ الْجَاهِلِیَّةُ بِأَنْجَاسِهَا وَ لَمْ تُلْبِسْکَ الْمُدْلَهِمَّاتُ مِنْ ثِیَابِهَا...»
« ...شهادت مى دهم که به عهد و پیمان خدا وفا نمودی و در راه خدا جهاد کردی تا اینکه مقام یقین را به تو دادند پس لعنت خدا بر قاتلینت و لعنت خدا بر ستمکاران بر تو و لعنت خدا بر کسانی که این وقایع را شنیده و به آن راضی شدند. خدایا! گواهی مى دهم من دوست مى دارم کسی که او را دوست بدارد و دشمن مى دارم هرکه را دشمن داشته است . پدر و مادرم فدایت ای فرزند رسول خدا، گواهی مى دهم تو نوری بودی در صلب های بلند مرتبه و رحم های پاک. پلیدی های جاهلیت شما را نیالوده و لباس های گمراهی را نپوشیده اید.»5

منابع
1. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج 8، ص 68، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا؛ أوائل المقالات، ص 45؛ ابن عطیه، جمیل حمود،أبهى المراد فی شرح مؤتمر علماء بغداد، ج 2،ص 344،بیروت، مؤسسة الأعلمی، چاپ اول، 1423ق
2. شیخ مفید، الأمالی، ص 313،قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق؛ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج 1،ص 444،بیروت، دار صادر،1385ق
3. شیخ طوسی، الامالی، ص 500،قم، دار الثقافة، چاپ اول، 1414ق
4. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، خطبه 94،ص 139،قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق
5. تهذیب الاحکام،ج 6،ص 114