«توقیع» به چه معناست؟
«توقیع» در لِسان روایات، مطابق با مفهومی است که عُرف آن را به کار گرفته است، و آن عبارت است از کلمات کوتاه که بزرگان، ذیل نامه‌های رسیده و عریضه‌ها مکتوب می‌داشتند و با آن خواسته‌ی سائل را برآورده می‌نمودند. در نتیجه توقیعات حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف همان مطالبی بود که حضرت به خطّ مبارک خود در جواب سوال‌ها و عریضه‌ها ذیل نامه‌ها مرقوم می‌داشتند و توسط یکی از سُفَرا به صاحبان نامه‌ها باز می‌گرداندند.
اگر چه به لحاظ معنای اصطلاحی، «توقیع» در معنا و مفهوم آن سوال از مساله‌ای نهفته است ولی در برخی موارد بر بیانات حضرت که به صورت ابتدایی صادر می‌شد _اگر چه از آن سوال نشده بود_ نیز توقیع اطلاق شده است.
از مجموعه روایات استفاده می‌شود که برخی توقیعات به خطّ خود حضرت بوده و برخی نیز به خطّ سُفَرا با دستور امام علیه‌السلام بوده است.
اسحاق بن یعقوب می‌گوید: «توسط محمّد بن عثمان عَمری مسائل مشکلی را به ناحیّه‌ی مقدّسه فرستادم و جوابش را به دست خطّ مبارک امام زمان علیه‌السلام دریافت داشتم.»1
محمّد بن عثمان عَمری می‌گوید: «از ناحیّه‌ی مقدّسه توقیعی صادر شد که خطّش را خوب می‌شناختم.»2
شیخ صدوق رحمت الله علیه می‌فرماید: «توقیعی که به خطّ امام زمان علیه‌السلام برای پدرم صادر شد، اکنون نزد من موجود است.»3
از این روایات معلوم می‌شود که توقیعات، قرائن و شواهد صدق به همراه داشته و یا اصحاب حضرت، دست خط او را می‌شناختند و لذا مورد قبول آنان قرار می‌گرفته است. لیکن در مقابل، روایاتی وجود دارد که برخی توقیعات به خطّ حضرت نبوده بلکه به خطّ سفیران و به امر حضرت نوشته شده است.
پاورقی
1. بحارالانوار، جلد 51، صفحه 349.
2. بحارالانوار، جلد 51، صفحه 33.
3. انوار النعمانیه، جلد 3، صفحه 24.
منبع
رضوانی، علی‌اصغر، مردم می‌پرسند! پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (عج)، عطر عترت، 1389.
